Sevr ve Lozan'in Ortak Hükümleri
Teoman Alpaslan

22 gün ve gece süren Sakarya; 15 gün ve gece süren Büyük Taarruz sonunda, Yunan güçlerini Anadolu'dan ingilizlerin desteğine rağmen attık.
Ancak güneyde, Musul-Kerkük için bir şeyler yapmamız gerekiyordu. Lozan'da sorunu çözemedik, erteledik ve "savaş dâhil" her şeyi göze aldık, ingilizler, Nasturileri kullanarak karşı atağa geçtiler.
Cizre ile Şemdinli arasındaki dağlık bölgede 1000 İle 3000 arasında, Muşu! ve Erbİl yöresinde ise her biri 300 ile 600 kişilik 7 ile 8 taburluk tam donanımlı toplam 4000 ile 7500 kişilik silahlı güç oluşturup hava desteği verdiler.
Nasturileri ayaklandırdılar. Yedekte de, hemen yanı başımızdaki İran sınırında Urmiye'de silahlandırdıkları Ermeni ve Masturiler ile Irak sınırında da yine silahlandırıp eğittikleri Musul bölgesi Arap ve Kürtlerini hazır beklettiler...
içerde ise Erzurum merkezli Azadi üyesi Nakşibendi Şeyhi Sait aracılığıyla Erzururn-Elazığ-Diyarbakır bölgesini ve yine Azadi üyesi Yusuf Ziya aracılıyla Bitlis-Van bölgesini örgütlediler.
Önce, hava desteği verdikleri Nasturi isyanıyla ilerlememizi durdurup, Musul için askeri harekât yapmamızı engellediler. 29 Ekim 1924'te bugünkü Irak sınırını "geçici olarak" tespit ettirip, 16 Aralık 1924'te Lahey Adalet Dİvanı'na onaylattılar. Sonra da yedekte tuttukları Şeyh Sait'in silah ve cephane ihtiyacın; sağlayıp isyan ettirerek geçici sınırı "kesin sınır" yaptılar. Böylece, Musul-Kerkük'ü bizden koparan Irak mandater devleti İngiltere; İ840'larda önce Bedirhan'm, 1880'lerde Nakşi Halidiye Şeyhi Ubeydullah'ın bir kısmını katlettikten sonra kalanlarını yerlerinden, yurtlarından sürdüğü Hristiyan Nasturilerin ve 29 Nisan 1916 tarihinde 27.000'i ölü, 5'i general, 481'i subay oimak üzere 13.300 esir verdiği 2. Kutülammare yenilgisinin intikamını aldılar.
(368 Sayfa / Sevr ve Lozan'ın Ortak Hükümleri / Teoman Alpaslan / Kum Saati Yayınları / www.turkkitap.de / Türk Kitabevi Tel: 0049 69 250506 / Türkische Buchhandlung Frankfurt/M)